De visie van Harry Seidler en hoe ERCO helpt om deze te beschermen

Kennismaken met de invloedrijke architect uit Australië

De claim van Australië over Harry Seidler als architectuuricoon is geraffineerd: geboren in Oostenrijk, opgeleid in Canada en beïnvloed in de Verenigde Staten worden zijn inventieve modernistische meesterwerken overal ter wereld aangetroffen. Toch bevinden het bureau dat nog steeds zijn naam draagt en vele van zijn meest iconische gebouwen zich in Australië.

In zijn twintiger jaren arriveerde Seidler in Australië. Met zijn persoonlijke ontwerpstijl koesterde hij de helderheid en het rationalisme, die toentertijd zeer geschikt waren. Al snel verwierf hij een reeks opdrachten voor particuliere woningen die zich onder andere kenmerken door het gebruik van licht. Seidler dwaalde af van de gebruikelijke, destijds populaire, oesterachtige plafonnière en bracht licht in zijn ontwerpen uit verborgen bronnen; verzonken in de architectuur, verdekt opgesteld achter meubilair, of omlaag breedstralend langs gordijnen. Conceptueel is dit in lijn met de filosofie van ERCO “Licht, geen armaturen”.

Seidler was een volgeling van de verlichtingsfilosofie van Richard Kelly. Ze ontmoetten elkaar toen Seidlers projecten commercieel succesvoller werden. Zo begon een langdurig partnerschap in verlichting – met onder meer zijn 119 projecten tellende curriculum vitae en kantoorwolkenkrabbers in vier van de belangrijkste steden van de Australische staten. Kelly was de drijvende kracht achter het Seagram-gebouw in New York, de ‘toren van licht’, die werd ontworpen door Mies van der Rohe die daarbij de gloei-wallwashers van Edison Price toepaste. Deze inspiratie is terug te vinden in vele vroege torenprojecten van Seidler. Vanaf het midden van de jaren 80 en verder bleef hij werken aan projecten met de Price-protegé, verlichtingsdesigner Claude Engle. Engle zou hebben verteld dat hij van Price leerde om te beginnen met wat er voor architectonische vormgeving nodig is en armaturen te ontwikkelen om dat te bereiken.

Nadat hij van Seidler vanaf de basis alle fijne kneepjes leerde, wordt zijn naar hem genoemde bureau nu geleid door de architecten Penelope Seidler en Greg Holman die vele van Seidlers uitgangspunten blijven omarmen, met inbegrip van het belang en de toepassing van licht. In 1980/81 werd Holman in het Hongkong Club-project zelf bij ERCO geïntroduceerd, waar Engle de specificaties maakte voor de armaturen van het merk.

In 1997 publiceerde de New York Times in de necrologie voor Edison Price: “Wandel door de hal van bijna elk modern stijlvol kantoorgebouw of bezoek een museum of kunstgalerie en als u de bron van het licht niet kunt vinden, kunt u er zeker van zijn dat Edison Price of één van zijn volgelingen daar aan het werk zijn geweest.”

Een van de redenen waarom Seidlers ontwerpen nog steeds zo belangrijk zijn - en veel ervan hebben nu goede Australische energielabels - is dat hij een vroege voorstander was van duurzame ontwerpprincipes. Hij maakte gebruik van brise-soleil om vensters tegen direct zonlicht te beschermen en bouwde op hoeken om rechtstreekse verblinding te voorkomen. Hij nam beschutte voetgangersgebieden op, die ongeacht het weer konden worden gebruikt. En het meest belangrijke: hij was de mening toegedaan dat lichtkwaliteit en de juiste plaatsing van de armatuur belangrijker waren dan lichtkwantiteit. Dit blijft tot op de dag van vandaag een hoeksteen van ERCO's filosofie en is een cruciaal aspect van nieuwe verlichtingsprojecten of renovaties. ERCO biedt ondersteuning bij het ombouwen van bestaande verlichting naar LED en met op maat gemaakte verlichtingsoplossingen die voldoen aan individuele eisen.

Hier bezoeken we drie toonaangevende projecten die de duurzaamheid van uitstekend verlichtingsdesign, voordelen van led-relighting en wallwashing voor hoge plafonds illustreren.

MLC Centre (nu 25 Martin Place) & Theatre Royal, Sydney (Bouw: 1972-1978)
Magisch licht uit een onzichtbare bron

Toentertijd bekend als de hoogste betonconstructie ter wereld ging Seidler op weg om een bestaand populair theater te integreren in een iconische bedrijfswolkenkrabber in Sydney en voegde hij winkels evenals een L-vormige constructie toe, die bovenop twee verdiepingen met openbare ruimte zijn gebouwd.

Wallwashing van een centrale kern bleef het uitgangspunt: gereflecteerd licht was de enige bron, aangepast aan de aard van de wand en dekvloeren, de hoogte van het plafond en de diepte van de foyer. Ondanks de terughoudendheid van ontwikkelaar Civil & Civic stond Seidler erop om grootschalige kunstwerken als deel van zijn MLC-foyer op te nemen, die zijn concept van het gebruik van licht completeerden – stevig geplaatst op de verticale kunstwerken - om de bezoeker naar binnen te loodsen.

In 2013 was de MLC-lobby de eerste die werd geüpgraded met ERCO ledarmaturen, aanvankelijk met armaturen van 30-32W die, naar de mening van Holman, worstelden om de krachtige gloed van de voormalige technologie te leveren. Vastgoedeigenaar GPT die onder druk stond om aan de milieunormen te voldoen, eiste echter dat er werd overgestapt en alle partijen leerden veel over het benutten van het potentieel van leds.

“… begin met welke verlichting de architectonische vormgeving nodig heeft, ontwerp dan de uitbreidingsarmaturen die de doelen bereiken.” Claude Engle

Grosvenor Place, Sydney (Bouw: 1982-1987)
Vervanging door led: een upgrade in duurzaamheid

Vasthoudend aan zijn beslissing om geometrische principes toe te passen om het gebruik van ruimte en uitzichten te optimaliseren, vroeg het oorspronkelijke verlichtingsdesign van het originele Grosvenor Place om een ring van downlights aan de buitenrand om de hoofd-wallwashing te vervolmaken. Omdat het een brede foyer is, was er meer licht nodig om de ruimte helder en stralend te maken.

Demonstratiesuites in het Grosvenor Place zijn momenteel met verschillende verlichtingsschema's uitgerust om voor mogelijke huurders oplossingen te illustreren. Een traditioneel plafond met plafondinbouwarmaturen grenst aan een ruimte die royaal is verlicht met wallwashers en Iku downlights van ERCO. Deze gaan over naar een zone met volledig blootliggende, betonnen plafondbalken en een slim patroon van flexibele antiverblindings-Jilly downlights aan spanningsrails van ERCO. Zoals de foto laat zien is dat een interessant beeld.

Originele gloei-armaturen leverden in de foyerdesigns van Seidler enkele praktische uitdagingen op. Ze verslonden energie en hadden vaak een levensduur van minder dan 12 maanden (waarvoor een kruipruimte in elk plenum nodig was!) Inconsistente uitval en verkeerd handmatig gebruik door zuinige gebouwenbeheerders die aan de dimmers draaiden, vormden uitdagingen voor zijn doel om een gelijkmatige washing op het verticale vlak te leveren.

Holman herinnert zich dat hij worstelde met de overstap naar LED, omdat de eerste vervangende lampen problemen hadden: De goede kleurtemperatuur werd tenietgedaan door een slechte kleurweergave. Vandaag de dag zijn de ERCO armaturen met hun hoogwaardige LED modules en toonaangevende lichttechnologie een geluk voor gebouwbeheerders en iedereen die het design van Seidler waardeert.

Shell House (nu 1 Spring Street), Melbourne (Bouw: 1989)
Licht voor 10 meter hoge muren en buitenkunst

Oorspronkelijk bekend als het Shell House en gebouwd om het Australische hoofdkantoor van de Nederlandse brandstofreus te huisvesten, bevindt Spring Street 1 zich op een prominente hoeklocatie op de zuidoostelijke punt van het centrale zakendistrict in Melbourne. Net als Grosvenor Place bood de locatie het potentieel voor een schitterend uitzicht voor de huurders en Seidlers dubbele bocht met in een centrale kern liften en mechanische systemen maakte vele aspecten zeer de moeite waard. Met de opname van een gedeelde openbare ruimte zijn de onderste vier verdiepingen toegankelijk en worden deze verlicht door zijn centrale kern. Om de lift-lobby-verlichting te vereenvoudigen leidden de ideeën van Claude Engle naar de ontwikkeling van de dubbele wallwasher – de verblindingsvrije, enkele armatuuroptie om gelijkmatig, gereflecteerd licht te gebruiken in een begrensde ruimte.

Tegenwoordig hangt er aan het 10 meter hoge plafond een prachtige porseleinen wandschildering van kunstenaar Arthur Boyd. Verzonken downlights van ERCO omringen de betonnen plafondspaken, terwijl de wallwashers de muurschildering en de natuurlijke materialen van de kern benadrukken. Een schelpvormige sculptuur van beeldhouwer Charles O. Perry siert het voorplein vanaf het begin. Zilveren ERCO Tesis vloerinbouwarmaturen vormen de perfecte tegenhanger voor de warme gouden kleur van het kunstwerk.

En tot slot Greg Holman: “Architecten hebben het idee voor een design en lichtplanners praten onophoudelijk over het bereiken van zoveel lux op de wand en zoveel lux op de vloer, maar op welk moment vragen ze eigenlijk ‘ja, maar hoe moeten ze eruit zien?’”.