Het Ca’ d’Oro straalt opnieuw

Restauratie van een iconische Venetiaanse locatie

De recente restauratie van Ca' d'Oro door Giulia Passante van het technisch bureau van het Venetiaans Regionaal Museumdirectoraat en haar team legde lagen geschiedenis bloot in de site. Giulia wijst erop dat de façade, met zijn eens polychrome grandeur, in werkelijkheid rood en wit marmer bezat en zelfs vleugjes blauwe lapis lazuli – het bewijs van de wens van de eigenaar om de levendigheid te benadrukken. Verder maakte de ontdekking van historische documenten het mogelijk om de oorspronkelijke intenties van het paleis beter te begrijpen.

Voor Giulia veranderde dit project van een routinematig project in een ambitieus streven om de architecturale pracht te behouden en verbeteren. De introductie van moderne technologieën, opmerkelijk innovatieve façadeverlichting die was ontworpen door Studio Pasetti, blies nieuw leven in deze historische schat. Giulia vertelt: "In het begin zou het alleen om een gewone restauratie gaan. Toen het project echter voortging, werd besloten dat we een lichtplanner nodig hadden om de façadeverlichting te plannen en raakte Studio Pasetti erbij betrokken. Als dat niet zo zijn geweest, zou de façade niet leesbaar zijn geweest en totaal niet wat het vandaag de dag is!"

Afstand nemen van traditie

De balans tussen behoud en innovatie kon in Venetië niet gemakkelijk worden gerealiseerd. Alberto Pasetti Bombardella, de visionaire lichtplanner achter de relighting van het Ca’ d'Oro, startte een unieke samenwerking met de Stichting Venetiaans erfgoed, wat het eerste project markeerde dat zij samen uitvoerden. Alberto wijst erop: "Venetië is zo'n historische stad, dus in mijn soort werk moet je niet alleen de historische waarden kunnen begrijpen, maar ook de administratieve drempels kunnen overschrijden en de bureaucratische mechanismen van de stad kunnen ontgrendelen, wat niet erg gemakkelijk was." Hun gezamenlijke visie was om het Ca' d'Oro op een wijze opnieuw leven in te blazen, die conventionele oplossingen overtrof. Alberto legt uit: "De reden waarom er contact met mij werd opgenomen en ik werd geraadpleegd, was omdat ze zich realiseerden dat een gebouw zoals het Ca’ d’Oro, een façade zoals het Ca’ d’Oro, niet simpelweg een conventionele oplossing kon krijgen, d.w.z. om gewoon te denken in termen van licht, schijnwerpers, verstrooid licht."

Venetië is beroemd om zijn traditionele aanpak voor het verlichten van gebouwen – waarbij het licht van binnenaf afkomstig is om de grandioze interieurs te tonen. Alberto dook op de uitdaging om dit paradigma opnieuw te bedenken. Hij benadrukt: "Weet u, de stijl die wordt gebruikt voor alle gebouwen aan het Canal Grande, is om gebouwen alleen van binnenaf te verlichten, zodat de toeschouwer de geweldige interieurs kan ontdekken. Als u in het donker het Canal dus oversteekt, ziet u dat de woonkamers zijn verlicht, ziet u de fresco's, kunt u de prachtige en luisterrijke interieurs zien." Het Ca’ d'Oro-project moest echter anders zijn, waarbij de grenzen werden verlegd van wat men dacht dat mogelijk was voor een Venetiaanse façade. Zoals Alberto terugdenkt: “Aanvankelijk bestond er enige onzekerheid over wat daadwerkelijk kon worden gerealiseerd."

Simulatie van het onderlinge spel van licht en water

Voor Alberto's unieke aanpak moesten de mogelijkheden van het gebouw grondig worden verkend. Zijn team voerde eerst tests uit op de façade van het Ca’ d’Oro’s met gebruik van verschillende verlichtingsopstellingen, waaronder met zaklampen, om te zien wat haalbaar zou zijn. “We voerden vele tests uit om de juiste kleurtemperatuur en de spectrale kwaliteit te vinden voor de beste vertaling van de stenen oppervlakken”, voegt hij toe. Betreffende de lichtreflecties op het water: “We wisten dat we absoluut geen armaturen onder water wilden hebben, omdat onder water niet realistisch zou zijn. Het diende een reflectie te zijn, zoals degene die je kunt zien, wanneer je per boot door Venetië vaart. Het licht is eerst in beweging en is dynamischer, maar tegen zonsondergang wordt het heel erg rustig, bijna statisch, wanneer het bootverkeer afneemt.” Deze tests introduceerden nieuwe manieren om een gebouw te lezen, creëerden een visie, een hunkering naar wat nog niet was bedacht, in de allereerste benadering werd verwacht en vervolgens werd overwonnen door de designontwikkeling.

Het designteam maakte een zeer gedetailleerd driedimensionaal model van het Ca 'd'Oro, ongeëvenaard in zijn precisie. De digitale vertaling was zo overtuigend dat degenen die deze zagen, dachten dat het een foto was. Alberto's plan omvatte twee aparte verlichtingsscenario's: een die de traditionele Venetiaanse stijl eert, waarbij licht van binnenaf uit het gebouw komt om de ingewikkelde rasters te verlichten en een ander om de weelderigheid van het "Gouden huis" te doen herleven en de volledige façade laat schitteren met een gouden glans. Zijn designs werden ook geïnspireerd door de reflectie van de zon in de wateren rondom Venetië, wat in de scènes zorgde voor een subtiel spel van licht en water. Het project omvatte uitgebreide tests, met inbegrip van de simulatie van reflecties op de façade van het Ca' d'Oro onder verschillende verlichtingsomstandigheden, alles met het doel om het meest natuurlijke Venetiaanse effect te creëren. Alberto legt uit: "Water is zo'n belangrijk element in de verlichting en architectuur in Venetië. Het fascineert me ook en stimuleert me altijd om meer te begrijpen over wat de relatie tussen licht en architectuur betekent."

Omzeilen van de fysieke beperkingen van Venetië

Het proces om deze visie tot leven te wekken ging niet zonder slag of stoot en er waren innovatieve oplossingen noodzakelijk. Aangezien er in Venetië geen hijskranen kunnen worden gebruikt, nam het team acrobatische bouwvakkers aan met bergklim-achtige expertise om de verlichtingsapparatuur deskundig en nauwkeurig te installeren. Alberto koos dus bewust voor het Casambi wireless-besturingssysteem. Hij legt uit: "Van begin af aan wist ik dat ik Casambi wilde hebben. En niet alleen vanwege het wireless-aspect! Wanneer het gaat om monumentale gebouwen is dat natuurlijk zeer nuttig voor het economische en installatieaspect. Ik wilde echter Casambi hebben, omdat ik vond dat dit het beste compromis was tussen mijn vrijheid om te kiezen en verlichtingsscènes te maken, en de flexibiliteit en duidelijkheid van een software die is ontwikkeld om de noodzakelijk ondersteuning stapsgewijs te leveren."

Chorografie van verlichting in software

Meer dan 90 ledarmaturen van ERCO, elk getooid met maatwerkfilters, werden minutieus georkestreerd om de ongrijpbare vleugjes goud op te roepen. Dankzij de chorografie in de Casambi-app werden 51 statische verlichtingsscènes gecombineerd om vier biologerende animatiesequenties te vormen. De langste bestond uit niet minder dan 86 stappen en culmineerde in een adembenemende, 300 seconden durende sprankelende verlichting.

Om precisie en aanpasbaarheid te bereiken, implementeerde ERCO strategisch hun Beamer en Kona schijnwerpers voor de buitenruimte. Deze producten kwamen overeen met de creatieve visie van de lichtplanner en integreerden op een wijze dat ze de historische esthetiek van de locatie respecteren en verbeteren. Managing Director voor ERCO Italië, Andrea Nava, vat het kort samen: “ERCO’s toezegging voor uitmuntende verlichting is in het Ca’ d’Oro-project exemplarisch — waar de geschiedenis met licht wordt verteld, met respect voor het verleden en omarming van de toekomst. Dat alles kon worden bereikt dankzij ons synergetisch partnerschap met Casambi en de creativiteit van Alberto Pasetti Bombardella”.

Door te werken met wireless-besturing konden Giulia en Alberto de juiste balans bereiken tussen het behoud van het historische gebouw met een volledig nieuw en innovatief tintje.

Giulia legt uit: “In een stad als Venetië houden de autoriteiten toezicht op dergelijke projecten, dat wil zeggen dat de toezichthouders de taak hebben om het cultureel erfgoed te behouden. Met ons voorstel om de façade op een unieke manier opnieuw te verlichten, moesten we enkele hordes nemen, waaronder een bepaalde verbijstering over verlichtingsscènes. Volgens hen diende de façade te blijven zoals dat al eeuwen het geval was geweest, alleen verlicht van binnenaf, wat de ‘Venetiaanse stijl’ is. Ik kan zeggen dat ik denk dat alleen door het gecombineerde potentieel te tonen en de mogelijkheid om de verlichtingssterkteniveaus tot een minimum af te stellen, ze hebben overtuigd. En het resultaat is simpelweg spectaculair.”

Bij de grote inschakelingsopening van de façadeverlichting deelt Alberto zijn hoop dat deze goed wordt ontvangen, met name door de inwoners van Venetië. Hij is van mening dat het nieuwe licht een "hergeboorte" voor de stad zal zijn die nieuwe energie en waardering voor één van zijn meest iconische monumenten brengt.