Veranderende kantooromgevingen

Kenniswerk en kantoorverlichting

Technologische en maatschappelijke ontwikkelingen geven vorm aan de manier waarop wij werken – en daardoor ook aan het interieur van kantoren. Kenniswerk in de digitale informatiemaatschappij met complexe, vaak zelfgeorganiseerde en frequent veranderende werkprocessen vraagt om grote flexibiliteit. Daardoor zijn tegenwoordig ook de eisen aan zoneverdelingen, meubilair en verlichting op kantoor volledig andere dan in de werkwereld van 50 jaar geleden, waar in plaats van met digitale apparatuur primair met papier werd gewerkt. De toenemende dynamische cyclus en complexiteit van digitale processen vereist een zeer geconcentreerde dialoog- en projectgerichte arbeid waar de mens met zijn behoeften in het middelpunt staat. Dat vergt niet alleen actie van de kantoorgebruikers, maar ook van de vastgoedexploitanten. Licht is een belangrijk onderdeel om mensen een productieve en prettige werkomgeving te bieden.

Jaren 70: horizontale kijktaken

Processen en communicatie, gevormd door gedrukte documenten, bepaalden lange tijd het werk op kantoor. Medewerkers verwerkten informatie handmatig en archiveerden deze in dossiersystemen. Kijktaken richtten zich daarbij op horizontale vlakken. Kleine details, zoals handgeschreven notities, moesten goed leesbaar zijn. De inzet van grote aantallen fluorescentielampen genereerde de daarvoor noodzakelijke verlichtingssterktes in de totale ruimte. De kwaliteit van de ruimte speelde bij de planning de tweede viool; op de eerste plaats kwam het efficiënte gebruik van de ruimte. Grootschalige, vlak verlichte kantoorruimten waren gebruikelijk.

Jaren 90: horizontale en verticale kijktaken

Computers die steeds sneller werden, brachten een revolutie teweeg in de wijze en snelheid van gegevensverwerking, maar ook in de communicatie op kantoor. Ook wanneer in het eerste tijdperk van de digitalisering een groot deel van de documentatie nog altijd gebaseerd was op papier, maakten de kantoren op dat vlak toen een fundamentele verandering door. Naast de horizontale kijktaken bij het bewerken van geprinte documenten, stelden nu verticaal uitgelijnde monitors met hun zeer reflecterende schermen hoge eisen aan de antiverblinding van de armaturen, terwijl de benodigde plaats om papieren exemplaren neer te leggen, iets kleiner werd. Door de globalisering stegen de economische druk en daardoor ook de vereisten aan productiviteit en innovatiekracht. Daarmee ging een groeiende bewustwording gepaard van de verantwoordelijke omgang met natuurlijke hulpbronnen en het belang van een hoge verblijfskwaliteit voor efficiënt werken.

Tegenwoordig: gedifferentieerde kijktaken

Kantoorwerk is in de 21e eeuw nauwelijks meer aan fysieke plaatsen en tijden gebonden, dankzij de digitale netwerken voor data en communicatie. Ondanks de toenemende innovatiedruk blijven echter ook analoog werken op tekentafels en met whiteboards alsmede op plaatsen voor creatieve uitwisselingen relevant. Interieurarchitectuur reageert op deze verandering door moderne kantoren als hybride ruimten te ontwerpen. Een combinatie van traditionele kantoorstructuren en een huiselijke sfeer stimuleren de samenwerking op kantoor. Processen, documentatie en kennismanagement zijn digitaal georganiseerd. Zelfoplichtende digitale apparaten en presentatievlakken in de horizontale én in de verticale lijn komen in beeld. Licht op kantoor gaat niet meer over de zuivere verlichting van de werkplek, maar richt zich op de gedifferentieerde architectuurbelichting met een groot visual comfort die verschillende functies overneemt.

Corporate Lighting: merken creëren door licht

In de wedloop naar vakkundig personeel is het kantoor niet alleen een ruimte die moet voldoen aan de functionele vereisten voor productief werken. De architectuur representeert de onderneming als merk doordat deze de houding ten opzichte van medewerkers en klanten weerspiegelt. Werkplekken alsmede informele en representatieve zones hebben een hoge verblijfskwaliteit en groeien in toenemende mate samen op. Dienovereenkomstig is de oppervlakvormgeving, dus interieurarchitectuur en verlichting binnen individuele zones, gericht op de telkens gewenste functie. Dit op de waarneming gerichte planningsuitgangspunt vraagt in alle zones om een hoge lichtkwaliteit en is dankzij specifieke verlichtingsniveaus exact op het gebruik toegespitst. Dit is een energiezuinig alternatief ten opzichte van een verdiepingoverkoepelende, uniforme verlichting.

Visual comfort op de werkplek

De vereisten aan werken in een gespecialiseerde kennismaatschappij nemen steeds verder toe. Werkprocessen vinden meer interdisciplinair en in netwerken plaats. Op die manier wordt het werk op kantoor niet meer constant werken op de eigen werkplek, maar eerder een ruimtelijk flexibele volgorde van taken van verschillende aard: vergaderingen en presentaties, werken in het team en autonoom denkwerk vereisen verschillende ruimtelijke structuren en een individuele verlichting. Het welbehagen vloeit niet alleen voort uit een huiselijk, ergonomisch interieur. Minder voor de hand liggend, maar net zo relevant, is het licht: het grote visual comfort alsmede een lichtsterkteverdeling in de ruimte die beantwoordt aan de taak, maken een grote visuele kwaliteit en goede oriëntatie in de ruimte mogelijk voor geconcentreerd, productief werken.

Betrouwbare lichtoplossingen

Met als doel om de kosten voor onderhoud en energie in kantoorbouwprojecten laag te houden, worden kwalitatieve parameters in planningsbeslissingen vaak buiten beschouwing gelaten. De eis voor een gering stroomverbruik is nauw verwant aan het verlichtingsconcept en kan niet op één manier uit de gegevens op productgegevensbladen worden afgeleid, maar vereist individuele lichtberekeningen. Neem nu een op de waarneming gerichte lichtplanning: die bespaart bijvoorbeeld energie doordat het licht exact op het doeloppervlak terechtkomt, in plaats van de grhrlr ruimte vlak te verlichten. Ook belangrijk zijn de gegevens van de fabrikant over het lichtstroombehoud en de bedrijfstijd die gefundeerde uitspraken doen over langdurige kosten door onderhoud en vereiste investeringen achteraf.